پس از بیش از یک قرن استفاده از گیربکس (جعبه دنده) دستی در ساختار اتومبیل ها، بالاخره، با پیشرفت فزاینده علم و تکنولوژی در قرن بیستم، گیربکس اتوماتیک اختراع شد تا نیاز به افزایش بهره وری و بهبود کارایی خودروها را مرتفع سازد.

مسلما، رانندگی با خودروی دارای گیربکس اتوماتیک به مراتب راحت تر و ایمن تر خواهد بود لذا این تکنولوژی همچنان در حال پیشرفت و ارائه مدل های جدیدتر است که اغلب با افزودن قطعات مکانیکی، هیدرولیکی یا الکترونیکی به جعبه دنده های قدیمی ساخته شده و برخی نیز تکنولوژی کاملا متفاوتی دارند.

گیربکس اتوماتیک چیست؟

گیربکس اتوماتیک، عملکردی کاملا شبیه گیربکس دستی دارد اما از راه های متفاوتی با حذف سیستم کلاچ، تعویض دنده را آسان تر کرده، امکان رانندگی با دو پدال گاز و ترمز و تغییر خودکار دنده را فراهم می کند.

البته، انواعی از گیربکس نیمه اتوماتیک هم هست که تفاوت آنها با گیربکس دستی در این است که در گیربکس نیمه اتوماتیک به جای لوله ها و کابل ها، برای جابجایی چرخ دنده ها، از رایانه ها و محرک ها استفاده شده و هوشمندانه تر از گیربکس دستی عمل می کند.

همان طور که می دانید بین خودروهای دارای گیربکس دستی و اتوماتیک دو تفاوت اساسی وجود دارد:

1. خودروی دارای گیربکس اتوماتیک، پدال کلاچ ندارد
2. در خودروی دارای گیربکس اتوماتیک، نیازی به تغییر دنده در حین رانندگی، وجود ندارد.
3. هنگامی که راننده، خودرو یعنی (رانندگی) قرار می دهد، تغییر دنده در مواقع لزوم، به طور خودکار، انجام می شود.

ساختار گیربکس اتوماتیک

اجزاء اصلی گیربکس اتوماتیک عبارتند از:

1. مبدل گشتاور (روغن گیربکس، توربین و …)
2. شیرهای الکتریکی یا سنولوئید، سیستم کامپیوتر مرکزی (ای سی یو)
3. کلاچ
4. انواع مختلف چرخ دنده ها

انواع گیربکس اتوماتیک

1. AMT گیربکس اتوماتیک
2. AT گیربکس اتوماتیک
3. DCT گیربکس اتوماتیک
4. CVT گیربکس اتوماتیک

البته چند نوع تکنولوژی تعویض دنده خاص هم وجود دارد که بکارگیری آن ها، فقط در انحصار کمپانی های خاصی نظیر آئودی، پورشه و بوگاتی و یا در خودروها و موتور سیکلت های مسابقه ای است. از این دست می توان به انواع زیر اشاره کرد:

S Tronic-

Step Tronic-

Tip Tronic-

PDK-

Shift Tronic-

X Tronic-

Sequential-

DS-

درباره نحوه بستن زنجیر چرخ نیز بخوانید: برای خواندن کلیک کنید

AMT گیربکس

حروف AMT, کوتاه شده عبارت Automated Manual Transmission است که به مفهوم (سیستم انتقال دستی اتوماتیک شده) است که نخستین بار توسط کمپانی خودرو سازی BMW و در سال 1996 ارائه گردید.
گیربکس های AMT در واقع، همان گیربکس های دستی هستند که گرفتن کلاچ و تعویض دنده در آن ها توسط یک سیستم الکترونیکی و مکانیکی، انجام می شود. اجزای اصلی گیربکس های AMT عبارتند از: واحد انتخاب حالت دنده، ECU یا واحد کنترل کننده الکترونیکی، دریچه گاز الکتریکی (مبدل دریچه گاز الکتریکی)، عملگرهای الکتریکی تعویض دنده و کلاچ گیری.
در خودروی دارای این نوع گیربکس، راننده می تواند اهرم تعویض دنده را در حالت دستی قرار داده و یا حالت اتوماتیک را انتخاب کند و کار تعویض دنده را به سیستم الکترونیکی،مکانیکی خودرو بسپارد.

مزایای گیربکس AMT

1. در مقایسه با گیربکس دستی، زمان تعویض دنده کوتاه تر است.
2. مصرف سوخت را کاهش می دهد.
3. هزینه تولید اندکی دارد.

خودروهای دارای گیربکس AMT

• SMG(BMW)
• Allshift(Mitsubishi)
• Selespeed(Alfa Romeo)
• Sensodrive(Citroën & Pegout)
• Quickshift(Renault)
• Sequentric(MB)
• Easytronic(opel)
• Daimatic(Daihatsu)
• (Toyota)
• Hondamatic(Honda)
• NAVi5(Isuzu)

گیربکس اتوماتیک AT

گیربکس اتوماتیک AT یا سیاره ای، یکی از رایج ترین انواع گیربکس است که در آن، انتقال قدرت از طریق چرخ دنده های خورشیدی شکل یا اصطلاحا سیاره ای، صورت می گیرد.

با وجود فشار روغن کنترل شده در این نوع گیربکس، با افزایش سرعت دنده سریعا بالاتر می رود و با کاهش سرعت، به دنده پایبن باز می گردد.

در گیربکس های AT, اتصال چرخ دنده ها با محورهای مشخص بر روی سیستم دنده، تغییر دنده را امکان پذیر می کنند، چراکه هر محور نسبت انتقال متفاوتی دارد.

سیستم کلاچ، اتوماتیک هیدرولیکی است.

مزایای گیربکس AT یا سیاره ای

1. انتقال سریع تر دنده(نسبت به AMT)
2. تعویض راحت تر دنده(نسبت به AMT)
3. گشتاور مناسب
4. تکنولوژی به اثبات رسیده

خودروهای دارای گیربکس AT

• Tiptronic(Audi, Volkswagen, Porsche)
• Steptronic(BMW)
• G-Tronic(MB)
• Cruise-O-Matic(Ford)
• Q-Tronic(Alfa Romeo)
• Matic(Nissan)
• Powertech(Hyundai)

البته گیربکس نوع AL4 به کار رفته در خودروهای 206، 207، SDV 9 و پارس اتوماتیک، HC cross, هایماS7, سوزوکی ویتارا نیز از نوع گیربکس AT شمرده می شود.

گیربکس اتوماتیک DCT

حروف DCT مخفف (Dual Clutch Transmission) و به معنی انتقال دو کلاچه می باشد و به همین دلیل، به گیربکس دوکلاچه یا نیمه اتوماتیک معروف شده است. این نوع گیربکس، تکنولوژی جدیدی است که کمپانی خودرو سازی آئودی در اواخر دهه نود وبا نام گیربکس (DSG(Dual Shift Gearbox به بازار معرفی کرد.

این نوع گیربکس دارای دو محور است. یک محور به چرخ دنده هایی مساوی وصل می شود و محور دیگر به چرخ دنده هایی ناهمگون و معکوس اتصال می یابد که هر یک دارای سبستم کلاچ مخصوص به خود هستند. این ساختار، تعویص دنده بسبار سریع را ممکن می سازد.

مزایای گیربکس اتوماتیک DCT

1. تغییر دنده بسیار سریع
2. سهولت بسیار در تعویض دنده
3. مصرف سوخت اندک

خودروهای دارای گیربکس اتوماتیک DCT

• DCT(BMW, Honda, Hyundai, Renault)
• S-Tronic(Audi)
• DSG(Audi, Volkswagen)
• PDK(Porsche)
• PowerShift(Volvo, Ford)
• SpeedShift(MB)
• TCT(Fiat, Chrysler)
• TC-SST(Mitsubishi)
• Twinamic(Smart)

گیربکس اتوماتیک CVT

حروف CVT مخفف عبارت (Continuously  Variable Transmission)  وبه معنای (سیستم انتقال قدرت متغیر پیوسته) می باشد که استفاده از آن به دلیل مزایای بسیار، به سرعت در حال افزایش بوده و کمپانی های خودروسازی بسیاری نظیر جنرال موتورز، رنو، فولکس واگن و نیسان درحال تحقیق، بررسی و توسعه این نوع سیستم انتقال قدرت می باشند.

برخلاف انواع گیربکس های دستی و اتوماتیک دیگر، گیربکس CVT در هنگام تعویض دنده، نیروی کشش را قطع نمی کند و بر خلاف سایر گیربکس ها که تعداد محدودی ضریب دنده ایجاد می کنند، در گیربکس CVT  نسبت دور بی نهایت شکل می گیرد که باعث می شود شوک و تغییر دورهای ناگهانی ناشی از تعویض دنده مداوم، از بین برود. در واقع، به لطف ساختار متفاوت این نوع گیربکس، در هر ثانیه و به طور سریع، پیوسته و متغیر، ضریب دنده مناسب، انتخاب می شود.

ساختار گیربکس اتوماتیک CVT

این ساختار از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

1. پولی ورودی (محرک)
2. پولی خروجی (متحرک)
3. تسمه مخصوص فلزی یا پلاستیکی

هریک از پولی های محرک و متحرک (ورودی و خروجی) شامل دو مخروط هستند که این مخروط ها می توانند در راستای محوری که روی آن قرار گرفته اند، حرکت کنند وبه یکدیگر نزدیک، یا از هم دور شوند. روی این دو پولی، تسمه ای از جنس فلز با پلاستیک قرار می گیرد. هنگامی که دو پولی که هر یک دارای دو مخروط متحرک هستند، عرض خود را به وسیله جابجایی مخروط ها، تغییر می دهند، بی نهایت شعاع پولی ایجاد می گردد و نسبت میان شعاع پولی ورودی و خروجی، موجب به وجود آمدن بی نهایت، ضریب دنده می شود.به این ترتیب، در هنگام حرکت خودرو، با افزایش یا کاهش سرعت، عرض این پولی ها، کم یا زیاد شده و نسبت دنده ای، متناسب با وضعیت حرکت خودرو، ایجاد می گردد.

مزایای گیربکس اتوماتیک CVT

1. تعویض دنده بسیارسریع و راحت
2. شتاب گیری خوب
3. کاهش مصرف سوخت تا بیش از %18
4. کارایی دینامیکی بهتر

خودروهای دارای گیربکس اتوماتیک CVT

• CVT (Chrysler, Jeep, Ford, Mitsubishi, Honda)
• Variomatic (DAF)
• Multitronic (Audi, Seat)
• M-CVT (Nissan)
• SECVT (Suzuki)
• E-CVT & HSD (Toyota)
• LHD (Lexus)
• Lineartronic (Subaru)
• Autotronic (MB)
• VTI (GM)